Bàn Về Giáo Dục - Bertrand Russell

Trong tác phẩm Bàn về giáo dục đầy sức ảnh hưởng và cũng không kém phần gây tranh cãi này, Russell khát khao một nền giáo dục không còn là một sợi dây trói buộc, mà là đôi cánh nâng đỡ tâm hồn trẻ thơ. Bertrand Russell, triết gia, nhà luận lý học, nhà toán học, nhà tâm lý học vĩ đại của thế kỷ XX, chủ nhân giải Nobel văn chương năm 1950, được ví như một nhà tiên phong trên hành trình khai sáng giáo dục, một nhà tư tưởng vĩ đạiđã thắp lên ngọn lửa đổi mới trong thời đại của ông.Ông tin rằng, nếu tri thức được soi sáng bởi tình yêu thương, thì giáo dục không chỉ đơn thuần là truyền dạy kiến thức, mà còn có thể làm thay đổi cả một xã hội, biến xã hội ấy thành một nơi tràn ngập ánh sáng của sự hiểu biết và lòng nhân ái.

Là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất củaBertrand Russell, Bàn về giáo dục không chỉ chứa đựng những tư tưởng sâu sắc mà còn tựa như một ngọn hải đăng soi rọi con đường học vấn qua bao thế hệ. Những lập luận sắc bén và quan điểm tiến bộ mà ông đã đề xướng từ năm 1926 vẫn vang vọng đến ngày nay, như một lời nhắc nhở rằng giáo dục không chỉ là việc tiếp nhận tri thức, mà còn là hành trình khai mở trái tim và tâm hồn.

Trong cuốn Bàn về giáo dục này, tác giả tựa như một người lữ hành tri thức, dạo bước qua cánh đồng mênh mông của giáo dục, nơi những tia nắng tri thức soi rọi từng ngóc ngách của tâm hồn con người. Ông không chỉ phân tích giáo dục dưới lăng kính của cha mẹ, thầy cô, học sinh mà còn mở rộng tầm nhìn đến cả xã hội, như một bức tranh lớn phản chiếu mọi chiều sâu của tri thức và nhân cách.

Cuốn sách chia thành ba phần. Phần đầu tiên là lý tưởng giáo dục, nơi ánh sáng tri thức khởi nguồn, là những nguyên tắc nền tảng của giáo dục hiện đại và mục đích cao đẹp mà nó hướng đến. Phần thứ hai là giáo dục nhân cách, nơi tâm hồn trẻ thơ được vun trồng, nơi những hạt giống tính cách nảy mầm và lớn lên theo năm tháng. Phần cuối cùng là giáo dục trí tuệ, hành trình khai sáng từ những bước chân đầu đời đến cánh cửa đại học, nơi trí óc con người vươn tới những chân trời xa xăm của tri thức.

Russell, bằng sự tinh tế và nhạy cảm, không chỉ nói về việc dạy cái gì và dạy như thế nào, mà còn vẽ nên một bức tranh đầy màu sắc về cách nuôi dưỡng nhân cách và trí tuệ. Ông không chỉ bàn về giáo dục trong phạm vi trường học mà còn vươn xa, chạm đến những mục tiêu cao cả của giáo dục đại học, cũng như sứ mệnh thiêng liêng của những người thầy trên hành trình dìu dắt các thế hệ tương lai.

Mở đầu cuốn sách, tác giả khẽ chạm vào những tranh luận muôn thuở về giáo dục, liệu nó chỉ là một món trang sức hào nhoáng hay thực sự hữu ích, liệu nó mang đến sự thịnh vượng vật chất hay là niềm vui tinh thần. Russell tin rằng giáo dục chân chính phải vừa có giá trị thực tiễn, vừa mang trong mình vẻ đẹp của tri thức, kết hợp hài hòa giữa khoa học và nhân văn. Trong một thế giới đang cuốn theo dòng chảy của chủ nghĩa vị lợi và khoái lạc, giáo dục không chỉ là công cụ giúp con người thành công mà còn phải bồi đắp những phẩm chất cao quý, như sức sống mãnh liệt, lòng dũng cảm, sự nhạy bén và trí tuệ tinh tường. Ông phản đối nền giáo dục giáo điều khô cứng, không đồng tình với lối giáo dục rập khuôn của Nhật Bản hay thái độ yếm thế quá mức trong nền giáo dục Trung Hoa. Với ông, giáo dục không nên là một khuôn khổ khắc nghiệt phục vụ một thể chế nào, mà phải là một dòng suối trong lành nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ bằng tình yêu thương trọn vẹn.

Khi bước vào thế giới của những đứa trẻ, Russell dường như trở thành một người kể chuyện, nhẹ nhàng dẫn dắt độc giả qua từng giai đoạn của sự trưởng thành. Trong những năm tháng đầu đời, khi một đứa trẻ vừa chào đời, sức khỏe và nhân cách của em được chăm chút như một mầm non yếu ớt cần ánh mặt trời và làn gió dịu dàng. Ông nhấn mạnh rằng cha mẹ chính là những người gieo mầm thói quen cho con cái, đơn giản chỉ là những hành động nhỏ bé mà trẻ sẽ vui thích làm theo, để rồi chúng lặp đi lặp lại, hình thành nên những nếp sống đầu tiên. Giữa sự thờ ơ và nuông chiều, cần có một sự cân bằng tinh tế, để đứa trẻ không trở nên yếu đuối cũng không quá kiêu căng.

Từ hai đến sáu tuổi, nhân cách bắt đầu hình thành rõ nét hơn. Đây là độ tuổi mà những bài học đầu tiên về lòng can đảm, tính trung thực, sự sẻ chia và tình yêu thương được gieo vào tâm hồn trẻ nhỏ. 

Russell mở ra trước mắt người đọc những phương pháp nhẹ nhàng nhưng đầy sức mạnh: cách giúp trẻ vượt qua nỗi sợ, đối diện với ích kỷ, trân trọng tài sản, và đặc biệt là phát huy trí tưởng tượng phong phú qua trò chơi và những giấc mơ trẻ thơ. Ông cho rằng, quá trình nuôi dạy một đứa trẻ không chỉ là uốn nắn, mà còn là khơi gợi tiềm năng, để các em tự xây dựng thế giới nội tâm phong phú và từ đó hòa nhập với xã hội một cách tự nhiên.

Trường mầm non, theo Russell, chính là cây cầu nối giữa giáo dục nhân cách sơ khai và giáo dục trí tuệ ở giai đoạn tiếp theo. Đó là nơi mà mỗi đứa trẻ đều được đối xử bình đẳng, nơi tinh thần dân chủ được thấm nhuần, và sự công bằng được tôn trọng giữa mọi tầng lớp xã hội.

Khi trẻ lên sáu, hành trình khám phá tri thức thực sự bắt đầu. Russell nhấn mạnh rằng những phẩm chất như sự tò mò, kiên nhẫn, chăm chỉ và chính xác chính là những viên gạch nền móng cho một nền giáo dục khai phóng. Ông cho rằng, thay vì bóp nghẹt sự tò mò tự nhiên của trẻ, giáo dục cần tạo điều kiện để trẻ được tự do bày tỏ suy nghĩ, ngay cả khi những suy nghĩ đó có vẻ điên rồ hoặc khác biệt. Thay vì dập tắt sự hứng thú, tri thức nên được truyền tải một cách tự nhiên, từ đơn giản đến phức tạp, từ những câu chuyện dân gian đến những nguyên lý khoa học vĩ đại.

Trước 14 tuổi, Russell cho rằng chương trình học nên được xây dựng có hệ thống, từng bước mở rộng để trẻ dần tiếp cận những khía cạnh phong phú hơn của thế giới. Ông dành sự trân trọng đặc biệt cho phương pháp giáo dục Montessori, một phương pháp đề cao tính tự lập và sáng tạo. Ông cũng tin rằng, để môn địa lý và lịch sử thực sự sống động, chúng phải được kết hợp với những chuyến đi thực tế, để trẻ được tận mắt chứng kiến những miền đất mới, để lịch sử không chỉ là những dòng chữ trên sách vở mà trở thành những câu chuyện sống động truyền cảm hứng. Thơ ca, âm nhạc, vũ điệu, tất cả đều có chỗ đứng trong hành trình giáo dục, bởi chúng nuôi dưỡng tâm hồn, làm giàu thế giới nội tâm của trẻ.

Sau 14 tuổi, con đường học tập rẽ thành ba nhánh lớn: các môn học cổ điển, toán học và khoa học, và nhân văn hiện đại. Mỗi con đường đều có một phương pháp giảng dạy riêng, một tinh thần riêng, phản ánh sự đa dạng của tri thức nhân loại.

Và ở cuối con đường, Russell đặt ra một câu hỏi vẫn còn nguyên giá trị cho đến hôm nay: học sinh nên học ở trường ban ngày hay trường nội trú? Mỗi mô hình giáo dục có ưu và nhược điểm riêng, nhưng trên hết, giáo dục không nằm ở ngôi trường mà nằm trong cách mà một đứa trẻ được yêu thương, được khuyến khích và được thắp sáng ngọn lửa đam mê học hỏi.

Russell không chỉ viết về giáo dục, ông vẽ nên một bức tranh, một bức tranh về sự khai sáng, nơi con người bước đi từ bóng tối của vô minh đến ánh sáng của tri thức, nơi trẻ thơ lớn lên không chỉ với những con chữ mà còn với tình yêu thương, lòng dũng cảm và khát khao chinh phục thế giới.

- Viên Minh

Thông tin tác giả Bertrand Russell

Bertrand Russell Sinh (1872-1970), rất đa năng. Ông là triết gia, nhà Logic học, toán học, sử gia và nhà phê phán xã hội. Russell khởi xướng phong trào “phản-lý tưởng” đầu thế kỷ XX. Ông được coi như một trong những người đặt nền tảng cho học thuyết Triết lý Phân tích, cùng với triết gia tiên phong Gottlob Frege, và Ludwig Wittgenstein, bạn ông. Ông cũng được vinh danh như nhà Lôgic hàng đầu ở thế kỷ XX. Đồng tác giả với A. N. Whitehead, trước tác Principia Mathematica của ông là một công trình đặt toán học trên cơ sở Logic. Và trong luận đề “On denoting” (Về vấn đề biểu thị), ông đã sáng tạo một hệ hình cho triết học. Công trình khoa học của B. Russell ảnh hưởng đến sự triển khai của nhiều ngành như Logic, Toán, Lý thuyết Tập hợp, Vi tính, Triết học, và đặc biệt nhất là Ngôn ngữ học dưới góc độ Triết giải, Nhận thức luận và Siêu hình học.