Tiến Hóa Sáng Tạo - L’evolution Créatrice - Henri Bergson

Tiến Hóa Sáng Tạo là danh tác thứ ba và được biết đến nhiều nhất của triết gia người Pháp, Henri Bergson (1859-1941). Tác phẩm xem xét sự sống trong diễn trình tiến hóa từ phương diện triết học, hợp nhất cách hiểu cơ giới và hoạt sinh để tiếp cận một loại nhân quả sui generis của sự sống thông qua khái niệm Đà Sống, có khả năng minh giải bản tính của sinh giới xét như một quyền lực tâm lý. Dưới viễn cảnh này, lý thuyết tham vọng trình bày sự sinh triển của các năng lực nhận thức nói chung, tức là trí năng và bản năng, đặt chúng lại bên trong quá trình sinh học để hiểu được lý do tồn tại của từng khuynh hướng một xét như các vấn đề đặt ra đối với sự sống. Việc mở rộng các quan tâm triết học ra ngoài lĩnh vực tư biện quen thuộc, thăm dò các khía cạnh sinh học và tâm lý còn rộng hơn trật tự lô gic và cơ giới sẽ giúp chỉ ra các võng luận của trí năng khi nó muốn máy móc áp dụng phương pháp vốn đã thành tựu nơi vật trơ lên vật sống. Rốt cuộc chính là mở ra một hướng đi mới, một môn siêu hình học dựa trên trực giác ôm trọn kinh nghiệm, để khám phá các dòng tồn tục khác nhau “bên trên và bên dưới ta, nhưng theo một nghĩa nào đó thì cũng luôn ở trong ta”.

“Một kỳ quan, một phép màu trong lịch sử triết học.” – William James